Цагдаагийн ерөнхий газрын Нийтийн хэв журам хамгаалах, Олон нийтийн аюулгүй байдлыг хангах албаны Зөрчил шалгах, мэргэжил арга зүйн хэлтсийн дарга, цагдаагийн дэд хурандаа Ч.Чинбаттай ярилцлаа.

-Зөрчлийн тухай хуулийн зорилго, ач холбогдол, зохицуулалтын онцлогийн талаар та ямар байр суурьтай байдаг вэ?

-Урьд нь Монгол Улсад захиргааны зөрчил шалган шийдвэрлэх чиг үүргийг цагдаа, гааль, татвар, мэргэжлийн хяналт, нийгмийн даатгал зэрэг олон байгууллага хэрэгжүүлдэг байсан бөгөөд эдгээр байгууллагуудын үйл ажиллагааны үндэслэл, журмыг Захиргааны хариуцлагын тухай, Төрийн хяналт шалгалтын тухай, Гаалийн болон Татварын ерөнхий хууль зэрэг салбарын хууль тогтоомжоор зохицуулж ирсэн.

Иймээс дэлхийн улс орнуудын эрх зүйн тогтолцооны ололт, эрх зүйн соёл, зохицуулалтын оновчтой арга хэлбэрийг судалж нэвтрүүлэх, зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааг боловсронгуй болгох шаардлага тулгарч эхэлсэн.

Мөн зөрчил шалгах ажиллагааг төрийн хяналт шалгалтаас ялгаатай байдлаар зохицуулаагүйгээс салбарын онцлог нэрийн дор салбар бүрд зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааны өөр өөр стандартыг тогтоон хэрэгжүүлж байсныг эрх зүйн зохицуулалтын хүрээнд өөрчилж, нэг стандарт, ажиллагаанд оруулсан төрөлжсөн Зөрчлийн болон Зөрчил шалган шийдвэрлэх хуулиудыг баталж дагаж мөрдөж эхэлсээр хоёр жил гаруй хугацаа өнгөрчээ.

Зөрчлийн тухай хуулийн зорилго нь шударга ёсны тогтолцоог бэхжүүлэх, нийгмийн дэг журмыг хангах, иргэдийн эрх, эрх чөлөөг хамгаалах, амар тайван амьдрах нөхцөлийг бүрдүүлэх явдал гэж хэлж болно.

Өөрөөр хэлбэл хүний амар тайван амьдрах нөхцөлийг бүрдүүлэх, нийгэмд дэг журам, сахилга, хариуцлагыг тогтоодог гол эрх зүйн зохицуулалт бол Зөрчлийн тухай хууль юм. Тэгэхээр ямар ач холбогдолтой хууль болох нь ойлгогдож байгаа байх гэж бодож байна. Мөн уг хуулийн хэрэгжилтийг хангаж, зөрчил бүрийг илрүүлж шийдвэрлэж чадвал гэмт хэргийн гаралт багасч, бусад ноцтой үр дагавар авчирдаг сөрөг зүйлүүдийн учруулж болох хор аюулаас сэргийлэх боломж олгодог нь уг хуулийн гол ач холбогдол юм.

Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуульд 27 эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтанд зөрчил шалган шийдвэрлэх эрх олгож харьяалал тогтоосны дагуу цагдаагийн байгууллагын эрх бүхий албан тушаалтнууд Зөрчлийн тухай хуульд заасан 214 зөрчлийг шалган шийдвэрлэж, мөн уг хуулиудад заасны дагуу шүүхээс хянан шийдвэрлэх 13 зөрчлийн тусгай журмаар явуулдаг хэрэг бүртгэлийн ажиллагааг гүйцэтгэж байна. Нийт улсын хэмжээнд үйлдэгдсэн зөрчлийн 95 гаруй хувийг цагдаагийн байгууллагын эрх бүхий албан тушаалтнууд илрүүлж, шалган шийдвэрлэж байгаагаас үзвэл зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагаанд цагдаагийн байгууллага голлох үүргийг гүйцэтгэж байгаа нь харагдаж байна.

-Иргэд Зөрчлийн хууль батлагдсанаас хойш торгууль төлж байгаа талаараа ихээхэн гомдол гаргаж байна. Зарим заалтууд нь өнөөгийн нийгэмтэй зөрчилдөөд байх шиг. Энэ талаар таны байр суурийг сонсъё?

-Нийгмийн амьдралд эрх зүйгээс гадна зан заншил, ёс зүй, ёс суртахуун зэрэг олон төрлийн хэм хэмжээ үйлчилж бидний хоорондын харилцааг зохицуулж байдаг. Харин эрх зүйн зохицуулалтын гол чиг үүрэг, ач холбогдлын нэг нь ямар үйлдлийг гэмт хэрэг, зөрчилд тооцохыг шийдвэрлэж, хууль тогтоох үйл ажиллагааны үр дүнд хэлбэржин эрх зүйн хэлбэр буюу хууль тогтоомж болон батлагдаж нийгмийн харилцааг зохицуулдагт оршдог. Иймээс нийгмийн хөгжилтэй уялдан зарим үйлдэл гэмт хэрэг, зөрчилд шинээр тооцогдож, зарим нь хасагдаж байдаг нь хэвийн үйл явц гэж хэлж болно.

Мөн манай иргэдийн эрх зүйн ухамсар, соёлын түвшин нөлөөлж байгаа болов уу гэж бодож байна. Өөрөөр хэлбэл нийгмийн хэв журам, бусдын хууль ёсны ашиг сонирхолд хохирол учруулсан зарим үйлдлийг хэвийн үзэгдэл мэтээр ойлгох,тайлбарлах явдал түгээмэл гарах боллоо.

Түүнчлэн урьд нь бидний зөрчил гэж үздэггүй байсан зарим хууль бус үйлдлүүдийг зөрчилд тооцон хариуцлага хүлээлгэж байгаа нь нөлөөлж байгаа гэж үзэх үндэстэй.

-Тэгвэл хүмүүсийн мэддэггүй тоодоггүй байсан ямар үйлдлүүдийг зөрчилд тооцон хариуцлага хүлээлгэж байна вэ. Иргэд санаандгүй байж байгаад л хэрэгтэн болчихоод байна шүү дээ. Энэ талаар тодруулахгүй юу?

-Тодорхой хэлэх боломжтой байлгүй яахав. Тухайлбал, Зөрчлийн тухай хуульд олон нийтийн газар, авто зам, орон сууцны орчинд бие засах, нус, цэр, тамхины иш хаясан үйлдлийг зөрчилд тооцож нарийвчлан хуульчилсан.

Мөн хүний биед халдах, гэр бүлийн хүчирхийлэл үйлдэх зэрэг зөрчлийг танхайрах зөрчлөөс ялгамжтайгаар зохицуулсан. Цаашилбал, нийтийн зориулалттай орон сууцны оршин суугчдын амгалан тайван байдлыг алдагдуулсан үйлдлийг тусгайлан зөрчилд тооцож хариуцлага хүлээлгэхээр заасан байгаа.

-Замын хөдөлгөөнд оролцох явцдаа усаар цацуулж, эд материал, эрүү мэндээрээ хохирох тохиолдол байдаг. Үүнийг зөрчлийн хуульд тооцдог уу. Тооцдог бол хохирсон иргэн цагдаагийн байгууллагад хэрхэн хандах вэ?

-Тээврийн хэрэгсэл жолоодох үедээ гар утас хэрэглэх, жолооч, зорчигч хамгаалалтын бүс хэрэглэлгүйгээр зорчих, замын хөдөлгөөний дүрэм зөрчин бусдын эрүүл мэнд, эд хөрөнгөд хохирол учруулсан үйлдлүүд нь бүгд зөрчил. Мөрөөрөө замын хажуугаар алхаж яваа иргэнийг усаар цацаж, эд хөрөнгөд нь хохирол учруулсан тохиолдолд жолоочийг Зөрчлийн тухай хуулийн 14.7-д зааснаар 100 мянган төгрөгөөр торгодог.

Иргэд усаар цацуулсан тохиолдолд тухайн машины улсын дугаарыг тогтоогоод цагдаагийн байгууллагад хандаж болно. Мөн хамт байсан гэрч болон камерын тусламжтайгаар хэргийг илрүүлэх боломжтой. Хохирогч болсон тохиолдолд цагдаагийн байгууллагад хандах хэрэгтэй.

-Орон сууцанд амьдардаг иргэд оройн цагаар засвар хийх, бөөгийн зан үйл хийх зэрэг нь хөрш айлынхаа амгалан тайван байдлыг алдагдуулдаг. Энэ тохиолдолд Зөрчлийн хуулиар хэрэг нээх үү?

-Шөнийн цагаар хөгжим чангаар тавих, засвар хийх нэрийдлээр иргэдийг амраахгүй байх, бөөгийн зан үйл гэж тайлбарлан шөнийн цагаар иргэд оршин суугчдын амгалан тайван байдлыг алдагдуулж байгаа үйлдлүүд бүгд зөрчилд тооцогдоно гэдгийг манай иргэд ойлгох хэрэгтэй. Бусад иргэдийнхээ эрх ашгийг хүндэтгэж байх үүрэгтэй.

Мөн хог хаягдлыг зориулалтын бус газарт хаях, ил задгай шатаах зэрэг ч зөрчлийн хэрэг. Энэ заалтыг иргэд тэр бүр анзаардаггүй юм билээ. Гэр хорооллын иргэд ил задгай хогоо шатааж байгаа харагддаг. Энэ цаашлаад гал алдаж түймэр тавих ч эрсдэлтэй үйлдэл.

Түүнчлэн иргэд нийгмийн харилцаанд оролцогчын хувьд батлагдсан хууль тогтоомжийг судалж хүний нийгмийн нийтээр хүлээн зөвшөөрсөн зүй тогтол, ёс зүй, ёс суртахууны хэм хэмжээг мөрдөж, зүй зохистой биеэ авч явбал танд зөрчлийн хуульд заасан хариуцлага хүлээлгэх харилцаа хэзээ ч үүсэхгүй гэдгийг хэлэх нь зүйтэй байх.

Эх сурвалж: dnn.mn